Niestabilność stawu ramiennego jest częstym powikłaniem zwichnięcia barku. Ze względu na budowę anatomiczną stawu ramiennego, tj. głowa o dużej powierzchni i relatywnie niewielka i płytka panewka łopatki, staw ramienny jest bardzo podatny na zwichnięcia.
Zespól bolesnego barku nie jest jednym konkretnym schorzeniem. Bolesny bark obejmuje wiele zbliżonych do siebie objawów, które mogą pochodzić z kilku różnych struktur obręczy barkowej.
Artroskopia, jako metoda leczenia zabiegowego charakteryzująca się małą inwazyjnością i dużą czułością, jest obecnie podstawowym zabiegiem, dającym szansę wyleczenia wielu stanów chorobowych wchodzących w skład Zespołu Barku Bolesnego (ZBB).
Dolegliwości bólowe w ZBB mogą być spowodowane przez upośledzone działanie wszystkich elementów czynnościowych obręczy barkowej, od uszkodzeń urazowych u sportowców, po zmiany przeciążeniowe i zwyrodnieniowe wieku starczego. Nazywana metodą “przez dziurkę od klucza”, artroskopia daje możliwość jednoczesnego diagnozowania i naprawy uszkodzeń stawu ramienngo takich jak: zapalenie kaletki podbarkowej, uszkodzenie mięśni pierścienia rotatorów, zmiany zwyrodnieniowe stawu barkowo-obojczykowego, wewnątrzstawowe złogi wapniowe, przewlekłe zapalenie błony maziowej, niestabilność stawu ramiennego, uszkodzenia torebki stawowej, obrąbka stawowego i przyczepu mięśnia dwugłowego, zarostowe zapalenie torebki stawowej (tzw. bark zamrożony) czy powracające zwichnięcie barku.
Istotą artroskopii barku jest utworzenie przez chirurga dwóch niewielkich nacięć, zazwyczaj z przedniej i tylnej strony stawu, przed które do jamy stawowej wprowadzane są kamera pozwalająca na ocenę stopnia uszkodzeń w czasie rzeczywistym (obraz obserwowany na monitorze) oraz narzędzia niezbędne do ich naprawy. Pacjent podczas operacji ułożony jest w pozycji półsiedzącej lub leżącej, w zależności od rodzaju wykonywanej procedury oraz preferencji lekarza. Większość zabiegów wykonywana jest w znieczuleniu miejscowym (blokada nerwów), często jednak ta metoda znieczulenia łączona jest z sedacją lub znieczuleniem wziewnym.
W związku z bardzo małą inwazyjnością, zabieg ten wymaga od operatora doskonałej znajomości topografii zmian obecnych w stawie już przed zabiegiem. Jest to możliwe dzięki wachlarzowi badań obrazowych, które wykonywane przedoperacyjnie, pozwalają ocenić patologie zarówno elementów kostnych (RTG, TK) jak i tkanek miękkich (USG, MR).
Do podstawowych metod operacji artroskopowych w obrębie stawu barkowego możemy zaliczyć m.in.:
Niepodważalną zaletą artroskopowych metod operacyjnych jest znacząco skrócony czas zabiegu w porównaniu z operacją otwartą oraz stosunkowo szybki powrót do pełnej sprawności, warunkowany niewielką ingerencją chirurga w tkanki pacjenta. Zabieg trwa zazwyczaj około 1h, często wykonywany jest w trybie chirurgii jednego dnia. Operowany staw zabezpieczany jest za pomocą stabilizatorów lub ortez. W okresie pooperacyjnym u pacjentów stosuje się leczenie przeciwbólowe, przeciwobrzękowe i odpowiednią higienę ran operacyjnych.
Zespół bolesnego barku, choć sam w sobie nie jest jednostką chorobową, stanowi bardzo częsty powód konsultacji u lekarza ortopedy lub fizjoterapeuty.
Obręcz barkowa jest złożona w swojej budowie. Składają się na nią m.in. elementy kostne, więzadła, mięśnie czy torebki stawowe. Samo określenie „bolesny bark” dotyczy jedynie ogólnej lokalizacji występowania dolegliwości i nie precyzuje, która ze struktur tworzących bark jest źródłem bólu. Dlatego dla skutecznego leczenia konieczne jest szczegółowe określenie przyczyny i dokładna analiza charakteru pojawiających się objawów. Bez właściwej diagnozy leczenie jest bardzo trudne i nie przynosi oczekiwanych efektów, a problem się pogłębia. Konsekwencją mogą być bardzo silne dolegliwości bólowe, ograniczenie motoryki oraz związane z nim zaniki mięśniowe.
Dlatego kluczem do sukcesu jest tu szczegółowy wywiad oraz bardzo dokładne badanie fizykalne. Za pomocą specjalnych testów jesteśmy w stanie określić, która ze struktur jest źródłem dolegliwości. Dla potwierdzenia diagnozy konieczne może być wykonanie USG, RTG lub badania MRI.
W zdecydowanej większości przypadków leczenie zespołu bolesnego barku polega na odpowiednio dobranej rehabilitacji. Najczęściej problem jest złożony, dlatego całkowite pozbycie się go może potrwać nawet kilka miesięcy. Jeśli przez dłuższy czas terapia nie przynosi oczekiwanych efektów, konieczne może okazać się leczenie operacyjne.
Za pojawienie się objawów określanych ogólnie jako „zespół bolesnego barku” odpowiedzialnych jest wiele czynników. Bardzo często są to zmiany zwyrodnieniowe w obrębie struktur barku, przeciążenia oraz powtarzające się mikrourazy, dlatego dolegliwość ta dotyka często osoby starsze, sportowców oraz tych, którzy w swojej pracy często przeciążają obręcz barkową. Pojawienie się zespołu bolesnego barku może nastąpić również po nagłym, niepoprzedzonym rozgrzewką, wysiłku fizycznym, a także w przypadku niestabilności stawu, po złamaniach, zwichnięciach czy w przebiegu innych chorób ortopedycznych, naczyniowych oraz neurologicznych.
Zdarza się, że bólem barku objawiają się istniejące zmiany zwyrodnieniowe w obrębie kręgosłupa szyjnego, dlatego precyzyjna diagnoza jest konieczna dla wprowadzenia skutecznego leczenia. W przypadku objawów pochodzących z odcinka szyjnego kręgosłupa, ból najczęściej promieniuje do całej kończyny i mogą mu towarzyszyć zaburzenia czucia.
Objawy bolesnego barku są bardzo nieprzyjemne i prowadzą do instynktownego ograniczania aktywności chorej kończyny. Biorąc pod uwagę fakt, że najczęściej utrzymują się przez bardzo długi czas, mogą prowadzić do pojawienia się zaników mięśniowych i przykurczów, co w konsekwencji ma negatywny wpływ na możliwość wykonywania nawet najprostszych czynności życia codziennego.
Do najczęściej występujących objawów zalicza się:
Po postawieniu precyzyjnej diagnozy najczęściej wystarcza odpowiednio dobrane postępowanie rehabilitacyjne wsparte farmakoterapią, która ze względu na stopień nasilenia dolegliwości może okazać się niezbędna.
W okresie ostrym zaleca się odciążenie barku przez zastosowanie zaopatrzenia ortopedycznego, unikania przeciążeń, okłady z lodu lub stosowanie specjalnych żeli chłodzących. W kolejnym etapie stosuje się zarówno odpowiednio dobrane ćwiczenia, jak i zabiegi fizykoterapeutyczne mające na celu złagodzenie bólu, wygaszenie stanu zapalnego oraz regenerację tkanek.
Świetnie sprawdza się również terapia manualna, masaż tkanek głębokich czy wspomagająco kinesiotaping.
W przypadku braku oczekiwanej poprawy rozważane jest postępowanie operacyjne.
Nowoczesny sprzęt, jaki obecnie dostępny jest w wielu dziedzinach medycyny, pozwala bardziej szczegółowo zbadać pacjenta i jednoznacznie określić przyczynę dolegliwości. Wysokiej jakości aparaty USG w połączeniu w umiejętnościami lekarza, jego wiedzą i doświadczeniem to najlepsza gwarancja precyzyjnego badania tkanek miękkich, a także zarysów kostnych układu ruchu.
