Chondromalacja rzepki – przyczyny i objawy
Rzepka jest amortyzatorem stawu kolanowego. Bez niej mięsień czworogłowy, przy kolanie zgiętym do 45 stopni, traciłby 30% siły. O dużym znaczeniu rzepki w organizmie człowieka świadczy także grubość chrząstki, która jest jedną z większych, gdyż osiąga nawet 6 mm.
Rzepka jest płaską kością trójkątnego kształtu, jedną ze składowych stawu kolanowego obok kłykci kości udowej i piszczelowej. Z kością udową tworzy staw rzepkowo-udowy. Tym samym jest bardzo ważną częścią kolana. Ułożona pod ścięgnem mięśnia czworogłowego uda ulega ruchowi i bierze bezpośredni udział w prostowaniu kolana. Znajduje się z przodu stawu kolanowego, pełni rolę ochronną przed uderzeniami, a współpracując z mięśniem czworogłowym, prostującym kolano, przenosi jego obciążenia.
Co to jest chondromalacja?
Jedną z częściej występujących chorób rzepki jest chondromalacja. Jest to tzw. rozmiękanie tkanki. W tym procesie dochodzi także do powstawania szczelin, a ostatecznie do całkowitego zniszczenia chrząstki rzepki. Choroba ta jest bardzo późno diagnozowana, ponieważ chrząstka rzepki nie ma swojego unaczynienia i jest odżywiana tylko przez płyn stawowy stawu kolanowego. Kiedy dochodzi do objawów bólowych, przeważnie choroba jest już mocno rozwinięta. Pierwszymi objawami tej choroby może być ból kolana podczas wstawania z krzesła, chodzenia po schodach, a także słyszalne i wyczuwalne trzaskanie, strzelanie podczas ruchu. Ból kolana lokalizuje się z przodu i z reguły rzadziej jest odczuwalny w nocy. Niekiedy występuje puchnięcie stawu po wysiłku. Pacjent może również odczuwać niestabilność i sztywność stawu kolanowego.
Przyczyny chondromalacji
Bezpośrednią przyczyną wystąpienia tej choroby jest uraz stawu kolanowego, np. upadek na kolano czy uderzenie w wypadku komunikacyjnym. Może ona też tworzyć się przez nadmierną masę ciała, wady postawy kolan, zaburzenia osiowości (np. koślawość). Wiąże się to z niewłaściwym obciążaniem stawu, jakie na przestrzeni lat stopniowo uszkadza rzepkę.
Do dalszych przyczyn zalicza się płaskostopie, wysoki wzrost, które także przeciążają staw kolanowy. Na drodze rozwojowej, kiedy źle ukształtowane chrząstki kości udowej i rzepki zmniejszają przestrzeń w tym stawie, dochodzi do ciasnoty stawowej i powolnego wyniszczenia. Czasami przyczyna zniszczenia rzepki nie jest znana, nazywamy ją wtedy idiopatyczną. Może to być spowodowane działaniem leków steroidowych lub być konsekwencją innych chorób. Na skutek wspomnianego już braku unaczynienia, rzepka nie ma zdolności regeneracyjnych, dlatego proces jej degeneracji jest nieodwracalny.
Stopnie uszkodzenia rzepki
Wyróżnia się cztery stopnie uszkodzenia rzepki:
- Powierzchowne zmiany, początki rozmiękania.
- Uszkodzenie połowy chrząstki rzepki, szczeliny i pęknięcia do 1,25 mm.
- Uszkodzenia powyżej połowy, całkowite pęknięcia chrząstki, szczeliny większe niż 1,25 mm.
- Odsłonięcie kości, warstwy podchrzęstnej.
Pacjent po zdiagnozowaniu chondromalacji rzepki powinien zacząć od leczenia zachowawczego. Rzepka odżywia się z płynu stawowego, a on produkuje się podczas ruchu, należy więc dążyć do przywrócenia zakresu ruchu w stawie, ustabilizowania go, to znaczy wzmocnienia mięśni biorących udział w ruszaniu stawem. W początkowej fazie stabilizowania można posłużyć się ortezą, która odciąży staw i ustabilizuje rzepkę. Powinno to zmniejszyć dolegliwości uniemożliwiające prawidłowe poruszanie się.
Chodzenie zgodne z fizjologicznym wzorcem też jest istotne, zabezpiecza staw przed dalszymi urazami. Takie ustabilizowanie i odciążenie może pomóc w prowadzeniu skutecznej rehabilitacji. Ona sama tutaj musi być rozumiana dość szeroko. Należy stosować ćwiczenia manualne, ćwiczenia stabilizujące, a także fizykoterapię: (elektroterapię, laseroterapię, ultradźwięki, magnetoterapię, krioterapię). Leczenie zachowawcze powinno być podparte farmakoterapią, aby niwelować ból i jego przyczynę – stan zapalny. W tym celu stosuje się leki niesteroidowe lub sterydowe w zależności od stopnia uszkodzenia chrząstki, a tym samym od nasilenia dolegliwości bólowych. Należy jednak pamiętać, iż leki sterydowe niosą za sobą ryzyko wystąpienia innych objawów niepożądanych. Mają dużo przeciwwskazań. Warto podeprzeć farmakoterapię lekami suplementacyjnymi, które będą uzupełniać brakujące związki odżywcze chrząstki. Ostatecznym rozwiązaniem jest leczenie operacyjne.
