Staw kolanowy jest strukturą złożoną zarówno z anatomicznego, jaki czynnościowego punktu widzenia.

Nazwa ta odnosi się do trzech stawów zlokalizowanych i pracujących w okolicy kolana. Staw rzepkowo-udowy, udowo-piszczelowy oraz piszczelowo-strzałkowy są ze sobą powiązane przez bliskie umiejscowienie, a także z powodu wspólnych elementów składowych, a przede wszystkim – zależności czynnościowych. Prawidłowa praca stawu kolanowego możliwa jest dzięki stabilizatorom czynnym, a więc mięśniom uda i goleni, oraz stabilizatorom biernym, czyli układowi więzadłowotorebkowemu. Najważniejszymi mięśniami zapewniającymi stabilizację stawu kolanowego, a w efekcie również kończyny dolnej, są mięsień czworogłowy i mięśnie zginacze.

Wśród najważniejszych więzadeł kolana wyróżnia się:

MCL – więzadło poboczne piszczelowe;

LCL – więzadło poboczne strzałkowe;

ACL – więzadło krzyżowe przednie;

PCL – więzadło krzyżowe tylne.

Więzadła wraz z torebką stawu pełnią rolę najważniejszych biernych stabilizatorów stawu kolanowego we wszystkich płaszczyznach i osiach obrotu – to właśnie one regulują położenie i wzajemne przesuwanie się powierzchni stawowych kości udowej i piszczelowej. Ich dodatkową funkcją jest oddziaływanie na aktywne stabilizatory stawu.

Typowy mechanizm przerwania więzadła krzyżowego ACL

Staw kolanowy często ulega uszkodzeniom. Powodem takiego stanu rzeczy jest jego struktura anatomiczna, a także narażenie na siły zewnętrzne oraz konieczność sprostania wymaganiom czynnościowym podczas pracy. Mechanizm uszkodzenia stawu kolanowego można w najprostszy sposób podzielić na przyczyny bezpośrednie, a więc powstające w kontakcie z przeszkodą albo inną osobą, oraz na pośrednie, czyli bez kontaktu z nimi.

W większości przypadków do uszkodzenia więzadła dochodzi podczas uprawiania sportu – aż 70% z nich ma właśnie takie podłoże. Zerwanie następuje najczęściej podczas jazdy na nartach, gry w piłkę nożną i ręczną, siatkówkę oraz koszykówkę. Trzeba przy tym zaznaczyć, że nie do końca wiadomo, czy jest to spowodowane popularnością tych dyscyplin, czy też ich uprawianie zwiększa ryzyko wystąpienia uszkodzeń stawu kolanowego.

Uszkodzenia wymagające przeprowadzenia operacji dotyczą najczęściej więzadła krzyżowego przedniego orz pobocznego piszczelowego.

Diagnoza

Diagnostyka uszkodzonego więzadła stawu kolanowego opiera się na wywiadzie z pacjentem, a także badaniu fizykalnym i badaniach dodatkowych. Pacjent opisuje swoje dolegliwości i odczucia charakterystyczne dla tego typu urazów. Niemałe znaczenie ma w tym przypadku doświadczenie lekarza, a także możliwość porównania chorego i zdrowego kolana. Aby potwierdzić diagnozę i określić rozmiar uszkodzeń wykonywane są zdjęcia rentgenowskie, badanie za pomocą ultrasonografu, a także rezonans magnetyczny. Istotne znaczenie ma badanie USG, dzięki któremu możliwe jest uzyskanie obrazu uszkodzenia podczas ruchu kończyny.

Skutki uszkodzenia więzadła krzyżowego przedniego

Urazy skrętne stawu kolanowego to najczęstsza przyczyna uszkodzenia więzadła krzyżowego przedniego. Nadmierne wydłużenie albo przerwanie więzadła powoduje niestabilność kolana określaną przez pacjentów jako wrażenie „uciekania”, „mijania się” albo przeskoku stawu kolanowego, a dolegliwości te są szczególnie wyraźne zwłaszcza podczas biegania i skoków. Niestabilność stawu prowadzić może do wczesnych zmian zwyrodnieniowych. Ponieważ chrząstka i łąkotki w nieprawidłowy sposób przenoszą obciążenia, są narażone na szybsze zużywanie. Oprócz tego badanie MRI (rezonans magnetyczny) wykonane po urazie skrętnym kolana w większości przypadków ukazuje cechy stłuczenia chrząstki, które powodować mogą zmiany zwyrodnieniowe.

Metody leczenia

Więzadła poboczne umiejscowione są w pobliżu dobrze unaczynionej torebki stawowej, co wpływa na ich wysoki potencjał do samoistnego gojenia się. W przeciwieństwie do nich więzadła krzyżowe mają niską zdolność do regeneracji, dlatego w razie ich zerwania leczenie nieoperacyjne jest nieskuteczne. Odpowiedni zabieg chirurgiczny pozwala odtworzyć anatomiczną i biochemiczną funkcję więzadła, a tym samym zatrzymuje rozwój wczesnych zmian zwyrodnieniowych. Uszkodzone więzadło może zostać zastąpione inną tkanką albo materiałem. Podczas tego typu operacji zazwyczaj wykorzystywany jest przeszczep fragmentu więzadła rzepki albo ścięgien zginaczy pobrany od pacjenta.

Przebieg operacji

Przeszczep więzadła krzyżowego wykonywany jest pod kontrolą artroskopii, czyli za pomocą niewielkiej kamery wprowadzanej do wnętrza stawu przez nacięcia na skórze. Dzięki temu lekarz może w precyzyjny sposób przeprowadzić działania naprawcze. Podczas zabiegu przeszczep wprowadzany jest do stawu przez wywiercone w kościach udowej i piszczelowej kanały, a następnie zaczepiany w kości za pomocą specjalnych implantów. Ich zastosowanie jest konieczne, aby przeszczep się nie przemieszczał, a tym samym odpowiednio wkomponował w kanał kostny. Dobór metody leczenia operacyjnego zależny jest od wielu czynników, a o szczegółach zabiegu pacjent informowany jest podczas konsultacji z lekarzem prowadzącym.