Najczęstsze kontuzje u biegaczy – KOLANO BIEGACZA

Kolano biegacza, nazywane również zespołem pasma biodrowo-piszczelowego (ITBS, iliotibial band syndrome), to zespół objawów związanych z przeciążeniem układu mięśniowo-powięziowego z boku uda. Charakterystycznymi objawami ITBS jest ból zlokalizowany po bocznej stronie kolana lub nad nim na przebiegu pasma biodrowo-piszczelowego.

Pasmo biodrowo-piszczelowe rozpoczyna się na miednicy, biegnie w dół z boku uda i kończy się na kości piszczelowej. Jego rolą jest boczna stabilizacja stawu kolanowego w wyproście oraz hamowanie przywodzenia w biodrze (gdy kończyna dolna jest obciążona masą ciała). 

Typowe objawy ITBS

• rozlany, piekący ból z boku kolana lub w obszarze pasma biodrowo-piszczelowego,
• ból nasila się podczas aktywności fizycznej, kiedy dochodzi do kumulacji powtarzanych ruchów zgięcia i wyprostu kolana (bieganie, schodzenie po schodach),
• szczytowy moment bólu obserwuje się podczas zginania kolana do około 30 stopni,
• tkliwość palpacyjna na przebiegu pasma biodrowo-piszczelowego – dużo wyższa w stosunku do przeciwnej kończyny.

Przyczyny ITBS

Dawniej uważano, że przyczyną dolegliwości jest tarcie dolnego odcinka pasma biodrowo-piszczelowego o nadkłykieć boczny kości udowej w trakcie ruchu zginania i prostowania kolana. Obecnie uważa się, że ból wywoływany jest w związku z kompresją bogato unerwionej tkanki łącznej w okolicach nadkłykcia bocznego kości udowej przez skrócone i nadmiernie napięte pasmo biodrowo-piszczelowe.

Kiedy dochodzi do takiej sytuacji?

1. Osłabienie mięśnia pośladkowego średniego, które skutkuje nadmierną pracą mięśnia naprężacza powięzi szerokiej. Naprężacz powięzi szerokiej przekazuje siły na pasmo biodrowo-piszczelowe, prowadząc do jego napięcia. Przewlekła nadmierna aktywacja naprężacza powięzi szerokiej może powodować utratę elastyczności pasma biodrowo-piszczelowego i zaburzenie jego mechaniki w okolicy stawu kolanowego.
2. Uwarunkowania anatomiczne:
   1. budowa pasma biodrowo-piszczelowego (krótkie i nadmiernie napięte),
   1. zaburzenia osi kończyny dolnej (szpotawość/koślawość kolan, płaskostopie),
   1. asymetria ustawienia miednicy,
3. Przetrenowanie, brak wystarczających okresów regeneracji powysiłkowej,
4. Zła technika biegu,
5. Nieprawidłowo dobrane obuwie (najczęściej nieodpowiedni stopień amortyzacji podeszwy).

Leczenie zespołu pasma biodrowo-piszczelowego

Terapia polega głównie na rehabilitacji. Gdy dolegliwości bólowe są znaczne, boczną część kolana można obkładać lodem zawiniętym w ręcznik (2-3 x dziennie po 15-20 minut). Wskazane jest ograniczenie aktywności bezpośrednio wywołujących ból (bieganie, schodzenie po schodach).

Celem fizjoterapii jest:

1. Rozluźnienie, poprawa ruchomości pasma biodrowo-piszczelowego – masaż poprzeczny, techniki mięśniowo-powięziowe, kinesiotaping,
2. Poprawa aktywacji i wzmocnienie mięśnia pośladkowego średniego – ćwiczenia angażujące mięsień pośladkowy średni (najpierw w leżeniu bokiem, następnie w pozycjach funkcjonalnych, np. staniu na jednej nodze),
3. Analiza czynników biomechanicznych, które mogą prowadzić do zaburzeń napięcia pasma biodrowo-piszczelowego i ich terapia w dostępnym dla fizjoterapeuty zakresie (np. odblokowanie stawu krzyżowo-biodrowego, globalne przywrócenie równowagi napięć mięśniowo-powięziowych),  
4. Poprawa techniki biegu,
5. Edukacja w zakresie odpowiedniej rozgrzewki oraz regeneracji aparatu ruchu po wysiłku fizycznym.

Czas leczenia ITBS zależy od zakresu i charakteru czynników sprawczych powodujących nadmierne napięcie pasma biodrowo-piszczelowego. Należy pamiętać, że jedynie postępowanie nakierowane na przyczynę może dać trwałe efekty leczenia. Powrót do aktywności sportowej powinien być stopniowy i przebiegać pod kontrolą fizjoterapeuty.

Gdy powyższe strategie leczenia okażą się nieskuteczne i ból utrzymuje się przez kilka miesięcy, ortopeda może rozważyć iniekcję środka przeciwzapalnego w okolicę podrażnionych tkanek miękkich. W bardzo rzadkich i zaniedbanych przypadkach (gdy pacjent trenuje pomimo bólu i doprowadza tkanki do znacznych uszkodzeń) konieczne może być chirurgiczne opracowanie tkanek.